Skadarsko jezero

Skadarsko jezero, povrsine 391 km2, najvece jezero na Balkanu, nalazi se u zetsko-skadarskoj kotlini, zadrzavajuci rijekom Bojanom kontakt sa Jadranskim morem, koji je prekinuo lanac visokih planina. Crnoj Gori pripadaju 2/3 jezera, dok je 1/3 na teritoriji republike Albanije. Crnogorski dio jezera sa priobaljem je proglasen Nacionalnim parkom 1983. godine. 1996. godine Ramsar konvencijom je upisano u Svjetsku listu mocvara od medjunarodnog znacaja. Samo jezero je kriptodepresija, sto znaci da se njegov veci dio nalazi ispod nivoa mora. Obale su razudjene i bogate brojnim zalivima, poluostrvima i rtovima, vecinom mocvarne obrasle sirokim pojasom trske. Mali gradic, Rijeka Crnojevica, na obali jezera, pun je prirodne ljepote i istorijskih tekovina. U blizini su ostaci grada Oboda gdje je bila smjestena stamparija u kojoj je 1494. stampana prva knjiga u ovom dijelu Evrope ("Oktoih"). Mnogobrojni kulturno-istorijski spomenici: arheoloska nalazista, manastirski kompleksi i utvrdjenja, razbacani u sirokoj lepezi u basenu Skadarskog jezera, govore da je jos u XIV i XV vijeku ovo podrucje bilo znacajno kulturno srediste. Jezero je puno ostrva i poluostrva na kojima se nalaze tragovi burne istorije i vrijedna kulturna bastina: Zabljak (XV v.) - prijestonica nekadasnje Zete, Lesendro - tvrdjava na stijeni usred jezera, tvrdjava Grmozur. Skadarsko jezero je pticji raj, posjeduje 264 vrste ptica, od kojih su mnoge u najvecem dijelu svojeg areala, prorijedjenje i ugrozene. Skadarsko jezero je ekolosko carstvo, oaza tisine i bliskog kontakta sa netaknutom prirodom. Bistra voda i ocuvani ambijent omogucili su razvoj izuzetno bogatog eko-sistema. Ovo je jedino staniste pelikana na jugu Evrope. Kasoronj (Trupa Longicurpa) je biljka koja jedino na svijetu raste u Skadarskom jezeru. U Skadarskom jezeru zive ukljeva i krap - dvije vrste ribe kojih nema nigdje drugo na svijetu. Dinastija Balsica, za vreme svoje vladavine Zetom, poznata je izmedju ostalog i po podizanju pravoslavnih manastira na ostrvima Skadarsko jezera i Starcevu, Beski i Moracniku.

-BIOGRADSKO JEZERO-

Izmedju rijeka Lima i Tare, u sredisnjem dijelu Bjelasice, nalazi se nacionalni park Biogradska Gora, i u okviru njega jedna od tri posljednje evropske prasume.Ovaj basen je zasticen od 1878. godine, kada je postao takozvani Kraljev zabran - poklon tadasnjem kralju Nikoli. I tada je, dakle, postojala svijest o neophodnosti cuvanja Biogradske Gore za buducnost. Zaista, ona je ostala gotovo netaknuta - svijetao primjer ideje Crne Gore kao ekoloske drzave.

Glacijalni oblici reljefa - visoki planinski vrhovi i gleceri prave divan kontrast sa jezerima i livadama. Iako su ti vrhovi visoki i preko 2000 m (najvisi je vrh Crna Glava - 2 139 m nadmorske visine) i pojedine vrste drveca u prasumi visoke 40-50 metara, predio izgleda veoma pitomo.

U samom srcu prasume, na 1 094 m nadmorske visine, nalazi se Biogradsko jezero. Neponovljivu plavo-zelenu boju daje mu gusta suma koja se u njemu ogleda, sa svojih 86 vrsta dendroflore, od kojih su mnoge zasticene (u nacionalnom parku Biogradska Gora se, inace, nastanjuje 20% endema Balkanskog poluostrva). Ljubitelji prirode stvarno mogu uzivati u setnjama sumama smrce, jele, bukve, brijesta, hrasta ili lipa, a ornitolozi i ljubitelji ptica-u posmatranju leta orla ili jastreba. Od krupnije divljaci, cesti su jeleni, divokoze, medvjedi i vukovi. Ovdje se moze vidjeti cak 80 vrsta leptirova - 40% ukupnog broja vrsta u Crnoj Gori.

Biogradska Gora nije samo prirodno remek-djelo, nego i pravi etnoloski trezor. Na obodima prasume, u katunima i selima, mogu se zapaziti kolibe, vodenice, savardaci - autohtona, narodna arhitektura, kao i arheoloska nalazista. I toponimi (Sjerogoste, Kraljevo Oko, Ganovaca itd) svjedoce o dugoj istoriji ovog kraja, ali i njegovoj nepromjenljivosti kroz vrijeme. Zaista, na Biogradskoj Gori istorijsko vrijeme kao da ne postoji, ali zato postoji ono ciklicno, koje se moze pratiti po neopisivim igrama i promjenama boja sume, ili po ozivljavanju i ponovnom zamiranju katuna tokom godine.

Na obodu ovog nacionalnog parka nalazi se manastir Moraca (XIII vijek) sa veoma lijepim i znacajnim freskama iz XIII, XVI i XVIII vijeka i najznacajnijim (kod nas) ikonama iz XVII vijeka. Obilazak Biogradske gore moze se poceti bas odatle. Osim toga, za vece grupe turista organizovani su izleti kroz sumske ekosisteme do Biogradskog jezera (Kolasin - Kraljevo Kolo - Biogradsko jezero) uz, po zelji, veslanje u drvenim camcima.

Takodje, moguce je doci ski liftom do jednog od vrhova Bjelasice, odakle se pruza velicanstven pogled na cijeli nacionalni park (to je ruta Kolasin-Musovica rijeka - Ski centar Jezerine) Za manje grupe turista koji koriste terenska vozila organizuje se obilazak parka iz pravca Dolovi Lalevica - Bjelasicka Kosa - Zekova Glava – Vranjak – Jezerine – Kolasin, ili obratno.

Do najvisih kota i jezera (Crna Glava, Zekova glava Troglava, Pesica jezero, Sisko jezero, Ursulovacka jezera) moze se stici markiranim stazama. Na odredjenim mjestima je moguce kampovati.

JEZERA DURMITORA

Posmatrajuci zivopisnu panoramu durmitorskog podrucja, covjek ne moze, a da ne razmislja o nastanku ovoga dramaticnoga pejzaza i uticaju mocnih prirodnih sila, koje su ucestvovale u njegovom formiranju. Posebno obiljezje svojim bistrim, zelenoplavim tonovima daju mu jezera, jer su neizbjezna u svoj svojoj upecatljivosti, miru i tisini koju unose u prostor kojim dominiraju stjenovite litice, ostri, ka nebu okrenuti vrhovi, klisure, kanjoni, livade i pasnjaci. Osnovu za naucna istraživanja jezera Durmitora, postavio je Jovan Cviji daleke 1899. g. koji je, boraveci na Durmitoru, obisao gotovo sva jezera. U velikom dijelu, po njemu, ona su element prepoznatljivosti ove planine, jer nigdje, na tako malom prostoru, nije naisao na tako veliki broj jezera. Sva ona, kako ih je ovaj veliki naucnik nazvao GORSKE OCI, imaju svoju prepoznatljivost, razlicita su po postanku, velicini, po kolicini vode, po svom obliku i ljepoti pejzaza koji ih okruzuje. Ipak, ako sve pogledamo iz naseg vremena, jezera nikad nije previse i ona nijesu data jednom za svagda. Privlacna su i znacajna onako i onoliko, koliko je cista voda u njima, jer jezera, kao i ljudi, imaju svoje lice i svoju sudbinu. U nastavku, procitajte pricu svakog durmitorskog jezera, jer svako od njih je "oko zemlje", a zajedno, oni su GORSKE OCI. Zagledani u njih, mi mjerimo dubinu svoje duse.

Kada se krene od Zabljaka prema Niksicu, na devetom kilometru puta, lako uocljivo sa visih terena, nalazi se VRAZIJE JEZERO - Kolijevka krilatih konja. Na nadmorskoj visini od 1 411 m, duboko 10.6 m, siroko otvoreno prema suncu, smjesteno je na Jezersko - Drobnjackoj povrsi, pored glavnog karavanskog puta, koji je u proslosti spajao Onogost - Niksic sa Taslidzom - Pljevljima. Legenda kaze da u njemu zivi krilati konj, crvene dlake koji u vrijeme zvjezdanih noci izlazi da pase i vodi ljubav sa kobilama, koje zive na njegovim obalama. Nakon zavrsetka zanosnog cina, on ritne oplodjenu kobilu u stomak, da ne bi ostala suzdrebna. Samo mu to jednom ne podje za rukom, a oplodjena kobila ozdrijebi krilatog konja Jabucila, na kome cuveni Vojvoda Momcilo za cas prelijetase sa Pirlitora na Durmitor. Kada se krene putem, oko 500 metra dalje, smjesteno je RIBLJE JEZERO.

Nalazi se na dijelu jezerske povrsi, poznate pod imenom "Grcka strana", na 1 409 m nadmorske visine i sa najvecom dubinom od 5.5 m. Ime je dobilo po navodnom bogastvu ribom i to narocito velikim primjercima. Po narodnim pricama, italijanski karabinjeri, cija se komanda nalazila u Zabljaku, jednom prilikom su ulovili dva primjerka pastrmke potocare, koji su bili toliko veliki, da su pruzali sa kraja na kraj ceste. Na drugoj strani, u jugoistocnom dijelu Durmitora, na mjestu gdje visoko planinski reljef prelazi u Jezersku povrs, nalazi se POSCENSKO JEZERO. Nadmorska visina jezera je 1 487 m, a najveca dubina iznosi 3.6 metra. Kao jezero nastalo u cirkovima sela Poscenje i tokom lednicke erozije, privlacilo je paznju mnogih geologa. Mnogi prolaznici, putopisci, naucnici, bili su zadivljeni ljepotom ovoga jezera i zivopisnom panoramom koja ga okruzuje. Ako odavde krenete dalje, duboko ulazeci u kamena prostranstva Durmitora, naici cete na MODRO JEZERO.

Smjesteno je u podnozju durmitorskog vrha zvanog Sedlena greda, na nadmorskoj visini od 1 609 m, dok dubina vode dostize najvise 3.3 metra. Kada pogledate boju ovoga jezera, bice vam jasno kako je dobilo ime. U jezeru ima pastrmke, a u njemu cesto obitavaju i divlje patke. Malo dalje od ovoga jezera, odvojeno jednim morenskim prevojem, smjesteno je SRABLJE JEZERO. Ovo je jedno od najmanjih durmitorskih jezera, sa maksimalnom dubinom od 1.5 m. Durmitorci se kupaju u njegovoj vodi, drzeci da je ljekovita za kozne bolesti i po tome je i dobilo naziv. Odmah tu, u njihovoj blizini, je VALOVITO JEZERO. Nadmorska visina ovoga jezera iznosi 1 695 m, a najveca dubina 3.5m. Naziv mu potice od rijeci "val" ili "vao", kojim se u nekim djelovima Crne Gore oznacavaju tereni sa mnogo oburvanih blokova. Jos dalje, prema centralnim djelovima Durmitora, dolazi se u cirk Skrka, najdublji i najrasprostranjeniji na balkanskom poluostrvu. To je predio koji treba posjetiti, da bi se osjetila puna skala njegovih vrijednosti. Za tu bazu, Skrka nudi svoja dva jezera. VELIKO SKRCKO, koje je Jovan Cvijic oznacio i imenom "Zeleno". Nalazi se na nadmorskoj visini od 1 686 m, sa najvecom dubinom od 17.2 m. Boja vode ovoga jezera je zelenkasta, a maksimalna providnost dostize 8.5 metara, po cemu je prvo medju jezerima na Durmitoru.

U velikom cirku Skrke, pored Velikog, postoji i MALO SKRCKO jezero. Ono se nalazi na cak 1 711 metara nadmorske visine, sa prosjecnom dubinom od 5.9 metara. Dalje od ovih jezera u pravcu sela Nedajno, u mjestu procirenja Susickog kanjona, smjesteno je SUSICKO JEZERO. Na nadmorskoj visini od 1 140 metara, ovo jezero je predstavnik periodicnih jezera Durmitora. Susicko jezero se hrani vodom Susice, a ona nastaje od vrela na odsjeku skala, samo u vrijeme vlaznih, proljecnih mjeseci, kada je i samo jezero vidljivo. Kada odatle krenete dalje prema Zabljaku, preko sela Mala Crna Gora i vrha Stuoc, sa vase lijeve strane, u podnozju Crvene grede, nalazi se JABLAN JEZERO ili "Malo jezero", kako ga neki zovu. Iako nosi ovo ime, prostranije je i dublje (8.5 m) od nekih drugih jezera na Durmitoru.

Jablan jezero na 1791. metru nadmorske visine, sa svojom ljepotom samo dopunjuje ljepotu citavog ovoga kraja. Nize od ovoga jezera, na samom izvoristu vrela Mlinski potok, smjesteno je ZMINJE JEZERO. Skriveno u dubini sume, ledene tisine, kao da je namijenjeno da podsjeca na usamljenost i razmisljanje o njoj. Malo po dimenzijama, usadjeno u tijesni ovalni pojas smrca, najvjerostojnije docarava Gorsko oko, koje izmedju cetinarskih trepavica gleda na Crvenu gredu i obliznje vrhove. Nadmorska visina ovoga jezera iznosi 1520 m, a najveca dubina 7.7 metara.

U neposrednoj blizini ovoga jezera, na prostoru izmedju Velike poljane i sela Pitomine sa istocne, kao i sela Bosaca sa zapadne strane, na nadmorskoj visini od 1 489 m nalazi se BARNO JEZERO. Jezero je male povrsine, a strane su mu obrasle gustom barskom vegetacijom, dok se u njegovoj okolini nalazi cetinarska suma. Po narodnom vjerovanju, voda ovoga jezera je ljekovita, narocito za kozna oboljenja. Za hladovinu njegovih omorika se govori da je to mjesto, gdje planduju stada mladih divokoza. Maksimalna dubina ovoga jezera je samo jedan metar.

U neposrednoj blizini Durmitora, na planini Sinjajevini, odnosno na njenom sjevernom dijelu, nalazi se ZMINICKO JEZERO. Nadmorska visina Zminickog jezera, nazvanog tako po kraju Zminica gdje se nalazi, je 1 285 m. U sirokoj zoni, pored obale, dubine ne prelaze 0.3 - 0.7 m, dok se prema centralnom, ona postepeno povecava i dostize maksimalno 3.8 m. Ovo jezero je bogato divljim patkama, cubastim patkama, kao i ridjoglavim plovkama. Na drugoj strani, u jugoistocnom dijelu Sinjajevine, smješteno je ZABOJSKO JEZERO. Naziv mu potice od obliznjeg katuna Zaboj, koji je u proslosti, za vrijeme ljetnjeg izgona stoke, bio dobro posjecen. Jezero se nalazi na 1 477 m nadmorske visine, a njegova maksimalna dubina iznosi 18.8 metara. Na nasem prostoru postoji i nekoliko periodicnih jezera, koja se javljaju obicno sa proljeca i jeseni, kada su jake kise. Medju njima, napoznatija je: SEVARITA LOKVA - Ovaj hidrografski objekat lezi u blizini Vrazijeg i Ribljeg jezera i izgledom dosta podsjeca na njih. Njegova maksimalna dubina je jedan metar.

Osim ovog, tu je SUVA LOKVA smjestena u Poscenskoj dolini, na 1 594 metara nadmorske visine i od Poscenskog jezera je udaljena svega 1.8 kilometar, a dostize maksimalnu dubinu do jednog metra. U centralnom dijelu Durmitora, na nadmorskoj visini od 2.028 metra, smjesten je ZELENI VIR. Od najvisocijeg vrha Durmitora, Bobotovog kuka, udaljen je 1 km. Zeleni vir je dugacak 50 m, sirok 40 i dubok 2 metra. Na tri kilometra jugozapadno od Zabljaka, sa kojim je povezano asfaltnim putem, smjesteno je CRNO JEZERO, najvece i najpoznatije jezero Durmitora i drugo po povrsini medju planinskim jezerima Crne Gore i jedan od simbola ovoga kraja.

Smjesteno je ispod gorostasnog Medjeda, kao cuvara i zastitnika, i zaodjenuto je gustim cetinarima, koji se zajedno sa Medjedom ogledaju u njegovim modro zelenim dubinama. S proljeca, kada se snijeg pocne topiti, ispod njega izbije snazno vrelo CELINA, bucno se stropostavajuci bijelim slapovima u jezero. Sastavljeno je od dvije vodene povrsine, tzv. Malog i Velikog jezera, odvojene uskom povrsinom kopna, zvanog "struga". Nadmorska visina jezera je 1 418. metara. Malo jezero je duboko 49.1 a Veliko 24.5 metara. Temperatura vode ljeti prelazi 22 stepena, tako da je u toku vrelih ljetnih mjeseci, ovo jezero pravi raj za kupace.

- BOJANA-

Sve crnogorske rijeke Jadranskog sliva ulivaju se u Skadarsko jezero, a iz jezera kao velikog sabiralista prelivaju se Bojanom u Jadransko more. Duga je 42 km, a od toga jednom trecinom tece preko albanske teritorije, a sa dvije trecine toka tece kao granicna, vodom bogata i plovna ravnicarska rijeka, ostavljajuci ostrvo Ada na nasoj strani. Bojana je rijeka velikih saobracajnih mogucnosti, narocito za turisticki saobracaj, ali i velikih ogranicenja zbog toga sto nije u cjelini nasa nacioalna rijeka. Na samom kraju Velike ulcinjske plaze ulijeva se rijeka Bojana u more u cijoj delti se nalazi Ada Bojana koja je prirodna granica izmedju Crne Gore i Albanije. To je jedno od najpoznatijih odredista za nudiste u ovoj zemlji jer je cjelokupna Ada zastitni znak nudistickog turizma. Posebno su zanimljivi riblji specijaliteti u ovom kraju, posto je rijeka Bojana poznata po izvanrednoj autenticnoj ribi i narocito po jeguljama koje na Adi spremaju na nekoliko originalnih nacina.

ZETA

Rijeka Zeta je najtipicniji predstavnik kraske hidrografije i pojedinacno vodom najbogatija rijeka Crne Gore, poslije Bojane, ali sa velikim oscilacijama vodostaja. Ona je i najveca rijeka ponornica, sa najvecim padom na podzemnom profilu ( visinske razlike od 563m) i najbolje iskoriscenom hidroenergijom. Hidrogeoloski ona se sastoji iz Gornje i Donje Zete i podzemnog toka (oko 4km) kroz krecnjacku pjesivacku precagu Povije, izmedju njih. Nastaje iz vise vrela sa sjeveroistocnog krecnjackog oboda Niksickog polja.

Donja Zeta nastaje od jakog vrela Glava Zete. Duga je 35 km. Njena vodna snaga iskoriscena je sprovodjenjem veceg dijela voda Gornje Zete tunelom na turbine XE "Perucica" i manjih hidroelektrana na Glavi Zete i Slapu Zete.

Dolina Zete ili Bjelopavlicka ravnica postepeno se siri od Glave Zete, pa je siroko otvorena prema Podgorickoj kotlini i prodoru submediteranske klime. Dolina je plodna, bogata vodom i pogodna za navodnjavanje. Ona je u cjelini zelena, pejzazno raznovrsna, bogata vocarskim i vinogradarskim kulturama, travnom vegetacijom i forlandima uz rijeku koja ovom dolinom vijuga . U taj pejzaz uklopljeni su nizovi seoskih naselja, saobracajno solidno povezanih, a u sredisnjem dijelu su varoska naselja Danilovgrad i Spuz.

Stoga, i pored razvijenih privrednih aktivnosti i naseljenosti dolina Zeta je dosta ocuvane prirode, mozaicnih pejzaza, vrlo ugodne klime, odlicnih uslova za poljoprivredu, i u cjelini najpitomiji i najljepse komponovani kontinentalni predio Crne Gore.

Na pocetku ove pitome doline su izvorisna celenka Glave Zete i Slap Zete, bucna vrela i hidroelektrane u procjepu visokih krecnjackih odsjeka, te predstavljaju visokoatraktivan i vrlo vrijedan rekreativno-turisticki lokalitet. Nad njim nadmocno dominira, sa litica Ostroskih greda, pecinski manastir Ostrog, spomenik kulture od izuzetnog znacaja i najznacajniji kultni spomenik i duhovno saboriste crnogorskog i hercegovackog naroda.

Pored Zete, po odlikama Kraske hidrografije poznatija je RIJEKA CRNOJEVICA.

Nastaje od vise kraskih izvora, medju kojima je najznacajnije vrelo Obodska pecina. Duga je 12 km, spustena i pri visim vodostajima Skadarskog jezera sasvim je potopljena. Njena vrela se hrane vodoma koje se sakupljaju u Cetinjskom polju i pri dnu polja se gube u ponore.

Moraca-rijeka velikih kontrasta

Moraca je jedna od 3 najznacajnije crnogorske rijeke.

I ona je tipicna planinska rijeka, ali je jedina planinska i ravnicarska. I izvoriste joj je nadvisilo druge rijeke. Nalazi se na visini od 1 650 m ispod vrhova Kapa morackih.

Duga je 97 km, a uliva se u Skadarsko jezero na 6 m nadmorske visine, pa ima izuzetno veliki prosjecni pad, i najveci prosjecni proticaj, poslije Bojane, racunajuci sa Zetom, koja joj je pritoka.

Ona je i najduza crnogorska rijeka Jadranskog sliva. Prima veci broj manjih i brzih planinskih rijeka pa ima veliki hidroenergetski potencijal, ali i cistu i kvalitetnu vodu I klase kvaliteta u gornjem i srednjem toku. Tome svakako doprinosi mala naseljenost i nepostojanje industrijskih zagadjivaca. Ona je, dakle rijeka velikih kontrasta, kao i njena dolina i dolina desne pritoke Mrtvice.

Dolina Morace ima zastupljene sve dolinske oblike na uzduznom profilu. U gornjem dijelu doline smjenjuju se naizmjenicno duboka kotlinasta prosirenja koja se zovu Gornja i Donja Moraca i klisure izmedju njih i Rovca duz doline Mrtvice, desne pritoke. U srednjem dijelu dolina se suzava u impozantni, 38 km dugi i do 1 000 m duboki kanjon Platije. Po izlasku iz kanjona klisura se postepeno siri i dolina postaje ravnicarska.

Izvanredna komunikativnost polozaja Morace omogucila je najbolju saobracajnu vezu izmedju juznog i sjevernog dijela Crne Gore postojecim magistralnim zeljeznickim i drumskim saobracajnicama. Turisticke mogucnosti doline Morace vezuju se, uglavnom, za visoko atraktivne i impresivne prirodne motive kanjona Platije i doline u cjelini, za manastir Moracu, spomenik kulture od izuzetnog znacaja i za arheoloske i speleoloske lokalitete, a njihovo koriscenje danas se iscrpljuje tranzitnim i izletnickim oblicima turizma

Rijeka Moraca je zajedno sa Ribnicom sinonim Podgorice i najveca gradska rijeka!
Moraca dubokog korita, velikih stijena, bijelih oblutana, pecina i rapa... Pjevali su joj mnogi pjesnici, izucavali mnogi naucnici...
Kanjon rijeke Morace ili popularno kanjon Platije, lociran je na oko 30 minuta voznje od Podgorice na putu prema Kolasinu. Osim prirodne ljepote kojom raspolaze posjeduje i kulturno-istorijski znacaj jer se nalazi u blizini poznati Manastir Moraca koji datira iz 13. vijeka, ali sportsko-rekreativni potencijal (free climbing i dr.). Duzina kanjona je 35 km, dok mu dubina doseze do 1000m.

- P I V A -

Piva je kao i Tara brza, bistra, i vodom bogata planinska rijeka, sa dubokom kanjonskom dolinom. Istina, ona nije tog nivoa atraktivnosti i reprezentativnih prirodnih vrijednosti, ali je po necemu slozenija i osobenija.

Sliv Pive uvucen je izmedju najvisih crnogorskih planina. Sa desne strane su Sinjajevina, Durmitor i Pivska planina, a sa lijeve Lola, Vojnik, Golija, Bioc, Volujak i Maglic.

Piva je u stvari rijecni sistem sastavljen od vise manjih rijeka pa je ona i slozena i viseimena rijeka. Nominalno ona nastaje od jakog kraskog vrela Sinjca, poznatijeg kao Pivsko oko. Od Vrela do spajanja sa Tarom na Scepan polju duga je 33 km. Na tom dijelu ima kanjonsku dolinu, duboku oko 1000 m. Izgradnjom XE "Piva" ( 9 km prije usca) potpoljeni su i kanjon i glavno vrelo. Sada se u jezero uliva Komarnica, pa se sada cesto, pored stvarne duzine Pive (33km) nazivom Piva imenuje citav rijecni sistem, dakle i njene pritoke: Komarnica, Pridvorica, Bukovica, Tusinja i Bijela.

Komarnica je najatraktivnija i najosobenija rijeka u slivu Pive. Rijeka je duga 48 km, a oko 30 km doline je kanjonskog oblika. U gornjem dijelu dolina je nesto sira i u toku glacijacije niz nju se iz Dobrog dola spustao veliki komarnicki lednik, do Poscenja, gdje je natalozio ceone morene i obrazovao terminalni basen u kojem su zaostala dva manja Poscenjska jezera.

Poslije prijema Grabovice rijeka iz sjevernog pravca povija prema sjeverozapadu i ulazi u najdelikatniji dio svoje doline - u kanjon Nevidio.

RAFTING
TARA – SUZA EVROPE

Rijeka, koja je cijelim svojim tokom pitka, pruzice vam nezaboravne trenutke i jedinstven osjecaj tokom RAFTINGA. Ovdje, u ovom kanjonu, u njegovom okolisu, jedino nema nestasice prirode. Tu ce te sresti i kuce, ostatke vodenica, manastira, ali i cobane i mlade srne, koje piju vodu na svom vodopoju. Tu su izvori, bijeli kao snijeg i nebo plavo kao lan, livade, ocuvana autenticna sela, manji i veci pristani, luke, stajalista za splavove i splavare, voda kao suza cista, i flora i fauna, od koje ce vam zastati dah.

Covjek i priroda

Brzina zivota, kojom je covjek prinudjen da zivi u danasnje vrijeme, otudjuje ga od prirode i on zaboravlja da pripada njoj, a ne ona njemu. Zaboravlja da mi nijesmo vlasnici svjezine vazduha i bistrine vode, da stjenoviti vrhovi, flora, fauna i covjek, svi pripadaju istoj porodici. Ljudska vrsta, naprotiv, najveci dio svog vremena provodi u unistenju ili unistenoj prirodi, stvarajuci prljav vazduh, i kao da ne opaza sta udise, kao ni buku, koja mu vrijedja usi…Tara citavim svojim tokom i pored jakih bujica i brze vode ima svoj prepoznatljivi mir, nesto sto nam svima nedostaje i za cim tragamo cjelog zivota. Spustajuci se niz Taru, mi se vracamo svom pocetku, lakse ga razumijemo i kada dodjemo do kraja rijeke, nikada ne zaboravljamo predjeni put…

Tara i Rafting

Jedino raftingom moze se otkriti anatomija kanjona i njegov cjelokupni rukopis. Samo tako moze se vidjeti ono sto treba da se vidi, car i draz ovog izobilja. Splavarenje svemu tome daje novu dimenziju intimnog druzenja sa cistunstvom prirode. Svaki novi kilometer, ponekad i metar, na toj stazi, druga je nijansa, drugi prizor i drugi izazov.

To je najljepsi i najatraktivni nacin da se vidi i oseti ova ljepota i da se uziva u blagodetima, koje je priroda stvorila.Po stepenu atraktivnosti za rafting, Tara je dobila ocjenu 4 cime se priblizila Koloradu i drugim najatraktivnim svjetskim rijekama, cija je kategorizacija 5. To znaci da po atraktivnosti i avanturi, koju moze da pruzi, spada u rang vrhunskih svjetskih rafting rijeka.

RAFTING sa gumenim camcima u ponudi je vecine agencija. Aranzmani su jednodevni, dvodnevni, i trodnevni a duzina RAFTINGA od 15 do 85 kilometara. Na visednevnim putovanjima Tarom, uzivacete u njenim lukama, kampovima netaknute prirode, nocima punim zvijezda i hukom koji ce vam uljepsati snove.

Polazi se sa Splavista, odakle se vide vodopadi Ljutice, most na Tari (165 m visok), stari Rimski prolaz, Lever Tara, a onda vas cekaju podivljali bukovi Funjicki i Bijele ploce, proci cete Misovo vrelo, gdje je kanjon najdublji (1100 m), ispod vrha Curevac (1650 m), vodopada rijeke Drage i Radovan luke. Dio koji potom slijedi, ljepotom prirode i snagom brzaka zaustavlja dah - Tepacki bukovi, kanjon Susice, Bailovica sige (jedinstven vodopad) i Brstanovicki bukovi. Splavarenje se zavrsava kod Scepan polja. Jednodnevno splavarenje od kampa Brstanovica do Scepan polja, u duzini od oko 18 km traje 2-3 sata. Na ovom najkracem ali i najuzbudljivijem dijelu kanjona, najveca je visinska razlika izmedju polazista i cilja (pad vode). U ovom dijelu, nailazi se na 21 brzak (buk) od ukupno 50 koliko ih je na Tari. To su Brstanovicki, Pecine, narocito opasan buk Celije, Vjernovicki…Rucak ili vecera, zavisno od izabranog programa, organizuje se u prirodi, pored rijeke, gdje mozete probati specijalitete ovog podneblja: skorup, sir, jagnjetinu i hljeb ispod saca.

Niz Taru se spusta sa specijalnim camcima, radjenim za divlje vode, a osam nezavisnih komora cine ih potpuno sigurnim. Svaki putnik je snabdeven pojasom za spasavanje, a djeca i kacigama za glavu. U slucaju kise, na raspolaganju su ogrtaci. Kroz sve ove pustolovine i upoznavanje sa Tarom, vodice vas vjeste ruke gorstaka, koji poznaju svaku stazu i kamen, pa cete se u svakom trenutku osjecati bezbedno.

O kanjonu

Kanjon Tare je sunovrat u dubinu zemlje, brazda okomito i duboko usjecena izmedju visokih planina, jedna od najdubljih, rijecnom erozijom nastalih, provalija u svijetu, najdublji kanjon u Evropi i jedan od najljepsih u svijetu. Duzina Tare je 144 km, nastaje od Opasnice i Veruse, a sa Pivom od Scepan polja gradi Drinu. Kanjonska dolina duga je 78km i visoka preko 1300m. Sve ovo opisano vidjeti svojim okom, znaci vratiti se u nesto drago i duboko, biti u pohode onome sto je rijetkost i nezaboravan duhovni dozivljaj. Ovaj san, koji jednom dozivite, uvijek ce se vracati u najljepsim slikama u vasem zivotu….TARA VAS CEKA.

RIJEKA TARA

U ambijentu cudesnih sunovrata, ispod okomitih strana dubokih i preko hiljadu metara, probijajuci se izmedju planina Bjelasnice, Sinjajevine, Ljubisnje i Durmitora, tece jedna od najljepsih crnogorskih rijeka, TARA. Kao usjecena brazda izmedju planinskih vrhova tece bistra planinska rijeka, a njene vode, s vremena na vrijeme, sacinjavaju divne pejzaze sa pitomim i plodnim dolinama na kojima su njive, vocnjaci, gajevi i pasnjaci na kojima pasu stada ovaca i koza, nerijetko zajedno sa divljaci, kojom je puna dolina i kanjon rijeke. Tece i protice dalje kroz ambis nad kojim u pravoj vertikali strce borovi samotnjaci koji iznicu, reklo bi se, iz same kamene litice, sunovracene u dubini ambisa ovoga znamenitog kanjona. Tece, i kao da se krije od zaljubljenih pogleda u njene brzake, u njen kamen koga je ona sakrila ispod sebe, a koga nam otkriva njena cista i bistra voda. I putuje Tara i kao da trazi nekog nevinog i cistog, sebi slicnog, kome ce da se bez pogovora preda. Tako lijepa i cista citavim svojim tokom, natjera zaljubljenog covjeka da je tepajuci nazove SUZA EVROPE.

Kanjon Tare, kao jedinstvena pojava po svojoj dubini od 1000, a mjestimicno i 1300 metara, svrstava se odmah iza Velikog kanjona rijeke Kolorado u SAD. Tara, koja na svom kraju cini sastavnicu Drine, ima tok dug 150 kilometra i najduza je crnogorska rijeka. Na dijelu toka kroz nacionalni park Durmitor, Tara ima prosjecan pad od 3.6 m/km, uslijed cega postoje brojni vodopadi - bukovi i brzaci koji svojom jedinstvenom pojavom upotpunjuju ambijent CRNOGORSKOG KOLORADA. Citavim tokom Tara dobija znacajne kolicine vode od brojnih vrela i nekoliko pritoka. Najvaznije pritoke na lijevoj strani su joj Ljutica i Susica, a najvaznije desne pritoke Vaskovaska rijeka i Draga. Medju njima je svakako najpoznatije vrelo Bajlovica sige, izvor na lijevoj obali Tare, izdasnosti vise stotina litara u sekundi, kod koga se voda koja izvire iz jezera u pecini Bucavica stropostava u Taru sa visine od preko 30 i na duzini od oko 150 metara. Od mnostvo osobenosti Tare posebno mjesto zauzimaju njeni bukovi. Huk nekih vecih bukova se cuje i na samim ivicama kanjona. Od preko 40 bukova najpoznatiji su Djavolje lazi, Sokolovina, Bijeli kamen, Gornji i Donji tepacki buk i dr. Zbog kvaliteta svoje vode i jedinstvenog eko-sistema, Tara je 1977. godine uvrstena u program “Covjek i biosfera“ i upisana u ekoloski rezervat biosfere Svijeta, cime je zasticena medjunarodno usvojenom konvencijom.

Flora rijeke Tare je uspjela da sacuva brojne vrste biljnog svijeta koje vode porijeklo jos iz daleke proslosti. I ono sto je najinteresantnije, mnoge od ovih vrsta su uspjele da sacuvaju svoja iskonska obiljezja karakteristicna za daleku proslost. Tako u dolinama Tare mozemo sresti sacuvane pojedine vrste tercijalne flore iz ledenog doba. Osim ovih vrsta, biljni svijet u kanjonu se karakterise sumama razlicitih vrsta: cera, jasena, bukve, crnog jasena i breze. Veliki dio kanjona obrastao je pojedinim stablima cetinara, a medju njima posebno mjesto zauzima crni bor. Najinteresantniji oblici crnog bora su oni koji su pricvrsceni zilama za golo kamen-liticu i nadneseni nad sami ambis. Ali, najpoznatiji lokalitet gdje crni bor izgradjuje prasumsku zajednicu, nalazi se u kanjonu, na mjestu zvanom Crna poda. Crna poda su proglasena za strogi prirodni rezervat. Tu su borovi visoki i do 50 metara, a dosezu starost i do 400 godina. Masivi kanjona pruzaju izvanredne uslove za zivot divokoza. To neposredno susjedstvo planine i kanjona, pruza mogucnost sezonskih kretanja, zimi sa hladnih visina u zupske kanjone, a ljeti obratno, iz kanjona prema vrhovima Durmitora. Divokoza je, inace, stanovnik planinskih visina i strmina i lako se krece po kamenjarima stijenama i planinskim kanjonima. Osim divokoze, kao redovni stanovnici kanjonski prostora javljaju se srna i divlja svinja. Tara je bogata i ribom. U njenom slivu zivi pastrmka potocara, mladica, lipljen, klijen, skobalj i dr.U mjestu Djurdjevica tara nalazi se veliki most, cija je gradnja pocela 1938. a zavrsena 1940. godine. Ovaj most je vremenom postao jedan od simbola ove rijeke. Iako sagradjen ljudskom rukom, svojom idealnom linijom koja kad se posmatra iz visine izgleda kao jedna od Tarinih krivina na njenom dugom putu, uklopio se u ovaj prirodni ambijent kao da je i on sam gradjen mocnim prirodnim uticajima. U toku Drugog svjetskog rata je srusen da bi 1946. ponovo bio obnovljen. Duzina mosta iznosi 154 metra, a na najvisocijem luku dostize visinu od 135 metara od Tarinih obala.

Izlet na pojedina mjesta na samim ivicama kanjona, predstavlja poseban vizuelni dozivljaj, jer se radi o mjestima sa kojih se pruza velicanstven pogled. Od njih nekoliko posebno treba izdvojiti Curevac (1625m). Sa ovog mjesta sa jedne strane vidimo panoramu Durmitora, a sa druge kanjon Tare u kome vijuga rijeka usjecena u kamene litice. Sa Curovca je divan pogled na zivopisno selo Tepca, sa kucama i bastama razasutim u prosirenju kanjona. Ako na vrhu Curovca zadrzite dah i oslusnete, cucete sum Velikog buka sa dubine od preko 100 metara. Mjesto na kom se osjecaju snazne pozitivne vibracije i sa kog ce te uvijek otici opusteni i zadovoljni sa nezaboravnim iskustvom. Tu su jos i Tmora, udaljena samo oko 7km od Zabljaka, do kojih dolazite kroz predivnu prasumu i osjecate iskonski mir i savrsenstvo i ljepotu citave okoline. Pored svih ovih pogleda prolazicete kroz predivna sela, vidjeti stare seoske mostove na Tari, upoznati njihove stanovnike i nacin kako su se sazivjeli sa rijekom. Preko svega toga naucicete da postujete i razumijete prirodu i njene blagodeti.
Sve ove ljepote i znamenitosti Suze Evrope ne znace nista dok bar jednom ne osjetite hladnocu i ukus ciste vode tarske, dok ne cujete huk njenih brzaka ili uzivate u pogledu sa litica njenog kanjona. A kad se sve ili bar dio toga dozivi, ostaje se vjecno zaljubljen u Taru.

IGRE VODE NA DURMITORU

Na podrucju Durmitora su izrazene razlicite hidrografske pojave, a neke od njih predstavljaju pravu prirodnu rijetkost. Na to su posebno uticali klima, vegetacija, reljef kao i geološki i tektonski sklop same planine. Tako na ovom prostoru srecemo kanjonske rijeke, rijeke ponornice, kraska vrela, ledene pecine, ostatke glecera, glacijalna jezera u cirkovima, valovima i na morenima i dr. Jezera na Durmitoru, izvori, kraske rijeke ponornice spadaju medju najljepse dragulje planine. Osim jezera, posebno su znacajna vrela koja se javljaju kao stalna i periodicna. Od stalnih, najpoznatija su vrelo Ljutice, Bijele vrela i Bajlovica sige u kanjonu Tare, te Dubravka i Crno vrelo u kanjonu Pive. U rasjedima durmitorske visoravni rijeke su izdubile impozantnu mrezu kanjona. Cudesnu ljepotu kanjona Susice, kao i da nijesu dotakli pogledi i znatizelja mnogih ljubitelja fenomenalnih prirodnih rijetkosti Durmitora. Na potezu od lednickog cirka do ulaska u kanjon Tare, formirao se cudesan pejzaz, pravi mozaik rijetkosti i oblika reljefa. Donji, uzani dio kanjona je probojnica rijeke Susice sa strmim, borom obraslim rubovima. Kao rijetkost se javlja rijecno Susicko jezero nastalo prirodnim odredjenjem rijecnog toke Susice. Kanjon se u gornjem toku nastavlja i zavrsava najimpresivnijim cirkom – Skrkom. Na dnu cirka, dubine preko osamstotina metara nalaze se dva skrcka jezera, Malo i Veliko. Inace, ova rijeka ponornica od svog uvira u rijeku Taru, nekoliko puta uvire i gubi se u podzemlju. Tok, odnosno kanjon Susice, dug je 14 km, izvire na oko 1300 m /nm. a uliva se u Taru na 512 m/nm.

U velikim loncima glecerskih rijeka formirao se i veliki broj jezera glecerskg porijekla. U tom smislu, neponovljivu vrijednost i privlacnost Durmitora cine dvije vodene povrsine Crnog jezera – Malo i Veliko, spojene jezerskom uzinom zvanom Struga. Smjesteno ispod gorostasnog Medjeda, kao cuvara i zastitnika, zaodjenuto je gustim cetinarima koji se zajedno sa Medjedom ogledaju u njegovim modro zelenim dubinama. S proljeca, kad se snijeg pocne topiti, ispod njega izbije snazno vrelo Celine, bučno se stropostavajuci bijelim slapovima u jezero. Ovaj prirodni fenomen javlja se u vidu jakih izvora sa cela Malog jezera iz podnozja Medjeda. Kako su geolozi pokazali, Medjed u svojim njedrima krije podzemna jezera koja se pune od velikih kisa i od velikih otapanja snijega. Pa, kad se posle nekog vremena napune, iz njih podzemnim kanalima pokulja voda koja se zatim pojavljuje u vidu vodopada iznad Malog jezera, koji huceci i pjeneci stvaraju veliku buku koja se cuje nadaleko.

U narodu za ovaj fenonomen kazu «pukle celine». U stvari, kad voda iz podzemnih jezera kanalima potece prema jezeru, potiskuje ispred sebe vazduh koji kad izadje na povrsinu prelazi u pucanja. Ali tu se voda ne zaustavlja. Krecuci se podzemnim putevima ispod masiva Durmitora, pojavljuje se kod mjesta Dubrovska, ulivajuci se u rijeku Komarnicu u vidu tzv. Dubrovackih vrela. To su jaka vrela kojima otice velika kolicina vode iz Malog jezera, tako da se njegov nivo smanjuje za desetak i vise metara. U vrijeme susnih perioda i kada celine stanu, voda iz Velikog prelazi u Malo jezero, ali kako je poniranje vode u Malo vece od dotoka u njega, ponovo dolazi do opadanja njegovog nivoa. Za razliku od vode u Malom jezeru, ispitivanja su pokazala da voda u Velikom Crnom jezeru ne ponire. Kada se usled celina Malo jezero napuni vodom, voda iz njega se preliva u Veliko koje se takodje puni i vodom iz Mlinskog i drugih potoka koji se ulivaju u njega. Kada se cijelo jezero napuni do vrha, otice otokom koja se zavrsava ispod Zabljaka gdje ponire i ponovo se pojavljuje u kanjonu Tare, prolazeci ispod korita ove planinske ljepotice i sa njene desne strane praveci tzv. Bijela i Crna vrela.